Tijdens een onderzoek is een psycholoog continu gespitst op informatie die de diagnose kan bevestigen danwel ontkrachten. Hierbij is de informatie die je inhoudelijk vertelt natuurlijk het belangrijkste, maar ook de eigen observaties van een psycholoog spelen een grote rol. Wat zijn nu dingen waar een psycholoog op let tijdens een gedegen onderzoek naar autisme?
Hoe maak je contact?
Eigenlijk begint een onderzoek al vanaf het moment dat je elkaar ontmoet. Een psycholoog let op de manier waarop je je voorstelt, oogcontact maakt, je jezelf beweegt in de ruimte, waar aan tafel je gaat zitten en je houding. Deze waarnemingen vormen een basis waar observaties in de rest van het onderzoek mee vergeleken kunnen worden: blijft het contact zo? Of is er sprake van contactgroei? Allemaal kennis die gebruikt kan worden om een diagnose te bevestigen danwel te ontkrachten.
Ben je in staat om je te verplaatsen in de gedachten van een ander?
Hierbij zijn je eigen waarnemingen en ervaringen natuurlijk het belangrijkste, maar een psycholoog haalt ook informatie uit andere dingen. Er zijn bijvoorbeeld testen om dit wat beter in kaart te brengen. Daarnaast wordt ook gelet op of je in je verhaal rekening houdt met de achtergrondkennis van de ander, en hoe je reageert op de vragen van de psycholoog (neem je ze bijvoorbeeld letterlijk? Wat gebeurd er als dezelfde vraag op verschillende manieren wordt gesteld? Stem je af op de non-verbale taal en subtiele signalen in het contact?).
Heb je inzicht in jezelf?
Bij autisme is het niet alleen in min of meerdere mate lastig om de ander te begrijpen, maar ook jezelf. Een psycholoog gaat na in hoeverre er sprake is van zelfinzicht. Heb je een zelfbeeld ontwikkeld? Ken je je krachten en je valkuilen? Ben je in staat om je emoties te herkennen, te onderscheiden en te begrijpen? Voel je spanning opbouwen en weet je waar je grenzen liggen? Allemaal informatie die bijdraagt aan een diagnostisch onderzoek.
Hoe is je non-verbale communicatie?
Iets anders waar een psycholoog op let, is je lichaamstaal en je mimiek. Het komt regelmatig voor dat de non-verbale communicatie bij mensen met autisme niet overeen komt met de verbale communicatie, bijvoorbeeld omdat de mimiek vlak blijft bij het vertellen van een emotioneel verhaal. Hetzelfde geldt trouwens ook voor stemgebruik.
Ben je detailgericht?
Detailgerichtheid valt te onderzoeken met bepaalde testen, maar ook in gesprek kan dit naar voren komen. Hoeveel details je gebruikt om een verhaal te vertellen, in hoeverre je hoofd- en bijzaken weet te scheiden, de manier waarop je omschrijft bepaalde taken uit te voeren, de mate waarin het je lukt om overzicht te houden, allemaal aspecten waaruit een psycholoog op kan maken in hoeverre je gedetailleerd (of gefragmenteerd) informatie verwerkt.
Hoe reageer je op de prikkels om je heen?
Prikkels zijn er de hele dag door, ook in de spreekkamers waar het onderzoek plaatsvindt. Veel voorkomende prikkels zijn de TL lichten die vaak in zo’n kamer aanwezig zijn, pratende mensen die langs de kamer lopen, of alle bewegingen/kleuren/lichten die door het raam te zien zijn. En laten we de prikkels die de psycholoog zelf uitzendt niet vergeten. Wanneer blijkt dat je met bepaalde prikkels moeite hebt, dan zal de psycholoog dat meenemen in de conclusie van het onderzoek.
Ben je in staat flexibel te denken?
Flexibel denken kan voor mensen met autisme best lastig zijn, en dit is dan ook één van de punten waar een psycholoog aandacht aan besteedt. Afspraken die niet doorgaan, elke afspraak in een andere ruimte zitten, iemand die onverwachts aansluit bij de afspraak, een alarm dat afgaat, het openbaar vervoer dat onderweg vast komt te staan, je notitieblok die je bent vergeten. Dit zijn voorbeelden van situaties waarbij de psycholoog let op hoe je daarmee omgaat.
Laten we voorop stellen dat geen van de bovenstaande punten op zichzelf genoeg informatie geeft voor een diagnose. Onderzoek is een combinatie van interviews waarbij je vertelt over je eigen ervaringen, testen om meer zicht te krijgen op je functioneren en de observaties van de psycholoog. Pas als op meerdere vlakken zaken opvallen, kan een diagnose worden gesteld. Wil je meer weten over wat de criteria zijn om autisme vast te stellen? Lees dan het artikel over autisme in de DSM.
