Zelfzorg voor autistische personen – deel #3: Stimmen

Vandaag is het weer tijd voor een nieuw deel uit de Zelfzorg-Serie. En deze keer ga ik het hebben over stimmen. Ik merk dat dit een term is die in Nederland nog niet heel erg wijds bekend is, terwijl veel autistische mensen dit wel doen én er erg veel baat bij hebben. Ik ga je in dit artikel uitleggen wat stimmen is en hoe jij dit kunt toepassen in je dagelijks leven.

Wat betekent stimmen?

Stimmen is een woord dat uit het Engels komt, zoals zoveel andere woorden. “Stimming” staat voor “self-stimulation”, wat weer te vertalen is als zelfstimulatie. Zelfstimulerende handelingen zijn handelingen (die vaak repetitief zijn) om de zintuigen te prikkelen. Het wordt vaak gezien bij neurodivergente individuen (dus mensen met autisme, ADHD, Gilles de la Tourette, dyspraxie etc.) omdat het zich over het algemeen frequenter en intenser uit bij deze groep mensen. Maar bijna iedereen stimuleert op de een of andere manier (denk aan het wiebelen met een been, het kauwen op de achterkant van een pen, etc).

Mensen kunnen stimmen om allerlei verschillende redenen. Je kunt stimmen wanneer je blij of enthousiast bent. Het kan ook een onderdeel zijn van je lichaamstaal en communicatie. Soms kan het ook een meer negatieve lading hebben, omdat het ook kan worden gebruikt als een vorm van zelfbestraffing of dwangmatig gedrag.

Maar in deze blog wil ik benadrukken dat stimmen juist positief kan zijn voor autistische mensen, omdat het een geweldige manier is om je emoties te uiten, om spanning los te laten, om jezelf te kalmeren, om je bezig te houden wanneer je verveeld raakt of om je hoofd even leeg te maken.

Maar wat is stimmen dan precies?

Zoals ik al zei, is stimmen een zich herhalende lichaamsbeweging die een of meer zintuigen op een gereguleerde manier stimuleert. Het wordt meestal gedaan in een heel eenvoudige vorm. Stimmen kan worden onderverdeeld in bepaalde typen, en het is niet ongebruikelijk dat ze elkaar overlappen tijdens het stimmen. Er zijn bijvoorbeeld:

• Lichamelijke stims.
• Visuele stims.
• Auditieve stims.
• Olfactorische stims.
• Tactiele stims.
• Vestibulaire stims.

Deze prikkelen de zintuigen allemaal op een positieve manier, en ik zal je enkele voorbeelden geven van hoe je deze zintuigen kunt stimuleren.

Lichamelijke stims:

• Wapperen met handen.
• Klappen met de handen.
• Knippen met de vingers.
• De knokkels kraken.
• Zwaaien met de armen.
• IJsberen.
• Springen, rennen en/of huppelen.
• Op de tenen lopen.
• De tenen wiebelen.
• Wiebelen met je been.
• Heen en weer wiegen.
• Snel met de ogen knipperen.
• Masturberen of seks hebben.

Visuele stims:

• Intensief focussen op hoe regen of sneeuw valt.
• Kijken door een caleidoscoop.
• De hand zwaaien voor het gezicht.
• Kijken naar een fidget spinner.
• Kijken naar lichtvlekken op de muur of het plafond.
• Kijken naar het draaien van een ventilator.
• Kijken naar een lavalamp, optische vezellamp of bubbellamp.
• Kijken naar het vlammetje van een kaars.
• Staren in de verte.

Auditieve stims (en vocale stims):

• Telkens luisteren naar hetzelfde liedje.
• Luisteren naar ASMR.
• Luisteren naar prettige geluiden (voor mij is dat het kraken van een chips zakje bijvoorbeeld).
• Hummen en/of neuriën.
• Fluiten.
• Zingen.
• Echolalie (het steeds herhalen van woorden, zinnen of geluiden).
• Hardop tellen.
• Klikken met je tong.

Olfactorische stims (en smaak stims):

• Bewust gebruiken van een bepaalde geur bruisballen, lotion of parfum.
• Het aansteken van een geurkaars, scent chip of wierook.
• Het bewust ruiken van bepaald voedsel.
• Mindful eten en/of drinken of samefooding.
• Kauwgom kauwen.
• Het kauwen of een kauwspeeltje.
• Zuigen op een (keel)snoepje, lolly of ijsje.
• Het eten van zacht en/of juist heel knapperig voedsel.

Tactiele stims:

• De vingers tikken op een oppervlak.
• De handen over elkaar wrijven.
• Jezelf omhelzen.
• Jezelf aaien of zachtjes knijpen.
• Met je tenen door het zand gaan.
• Draaien met een lok haar.
• Het aanraken van bepaalde stofjes, zoals fleece, satijn of teddystof.
• Het aaien van een huisdier of knuffel.
• De hand onder een lopende kraan houden.
• Het nemen van een warme (of juist koude) douche of bad.
• Zwemmen of zitten in een jacuzzi.

Vestibulaire stims (en proprioceptieve stims):

• Schommelen op een schommel of een schommelstoel.
• Wiegen in een hangmat.
• Ronddraaien met het lichaam.
• Ronddraaien op een bureaustoel.
• Dansen.
• Yoga, tai-chi of pilates.
• Springen op een trampoline.
• Het liggen onder een verzwaringsdeken.
• Het gebruiken van een drukvest.
• Ondersteboven liggen (met de benen tegen de muur, of hangend met het hoofd over de rand van het bed of de bank).

Weet dat dit geen uitputtende lijst is en dat er nog vele andere manieren zijn om te stimmen. Ook zal niet iedere gegeven optie voor iedereen mogelijk zijn, of zelfs als prettig worden ervaren. Zo veel verschillende autisten er zijn, zo veel verschillende voorkeuren en uitvoeringen er zijn.

Wat ze allemaal als gemene deler hebben, is dat ze gebruikt kunnen worden als zelfzorg: om spanning te verlichten, emoties te uiten (zowel positieve als negatieve) en dat ze je in contact houden met je lichaam, wat weer erg prettig kan zijn als je “veel in je hoofd zit”.

Stimmen integreren in je dagelijkse leven.

Stimmen is niet iets dat voor iedereen zomaar automatisch gaat. Ik vermeldde al eerder dat het bij neurodivergente personen vaker en intenser voorkomt, maar er zijn ook genoeg autistische mensen die (bijna) niet stimmen.

Dit is helemaal oké, maar het kan ook zijn dat je er wel in geïnteresseerd bent. Het kan de vraag oproepen hoe je dit dan oppakken, en hoe je dit in je dagelijks leven integreert. Ik heb een paar tips voor je.

• Probeer eens wat uit in de veiligheid van je eigen huis of slaapkamer. Het kan zijn dat je denkt dat een fysieke stim helemaal jouw ding is, maar dat geuren of smaken toch beter bij je passen. Er is geen goed of fout qua stimmen, dus kijk wat jou helpt om je te ontladen of te ontspannen. Ervaar wat fijn voelt voor jouw lichaam/hoofd/stemming.
• Gebruik een voorwerp om te stimmen. Er is tegenwoordig heel veel te verkrijgen. Je zult de term “fidget toy” misschien al wel voorbij hebben zien komen. Kauwspeelgoed, pop-its, of spinners kunnen je misschien wel helpen. Als je meer visueel ingesteld bent, dan zijn raamstickers die een regenbooggloed achterlaten misschien een idee, of misschien kun je uit de voeten met een lavalamp.
• Je kunt ook kiezen voor een “Self Soothe Box” (zelf-kalmeringsdoos). Als je eenmaal weet wat voor jou helpend is in tijden van stress en een naderende shutdown of meltdown, dan kun je deze bij elkaar verzamelen en bijvoorbeeld in een tas doen.
  
  In mijn tasje zit bijvoorbeeld een stressbal, een flesje etherische olie in mijn favoriete geur, en een zakje lolly’s die ik pak om uit mijn hoofd te kunnen komen en te focussen op de smaak en structuur van die lolly. Wat je er dus in stopt, is heel persoonlijk. Maar het kan je zomaar eens helpen in tijden van nood. Je kunt de tas eventueel uitbreiden met andere helpende spullen, zoals oordoppen of noodmedicatie, als je die gebruikt.

Nawoord.

Ik hoop dat ik je op weg heb kunnen helpen in de wereld van stimmen. Heb jij een favoriete fidget toy of ontlaad en ontspan je op een andere manier? Ik hoor het heel graag! Wie weet stim jij op een manier die een ander ook prettig kan vinden.