Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

Trauma bij autisme

Trauma, iets wat veroorzaakt kan worden in een oogwenk en met alle gevolgen van dien. Trauma kan levensveranderend zijn. Maar wat is dit nu precies? Wat zijn de gevolgen daarvan en hoe verhoudt dit zich tot autisme? In dit artikel lees je wat trauma inhoudt, wat de overeenkomsten en verschillen met autisme zijn en hoe traumagerelateerde klachten gezien kunnen worden in verhouding tot ASS.

 

Trauma

Het woord ‘trauma’ wordt vaak gebruikt om aan te duiden dat iemand een gebeurtenis heeft meegemaakt die nog niet goed verwerkt is, waardoor iemand er in het dagelijks leven last van heeft. Soms gaat het om één gebeurtenis, zoals een brand, een ongeluk, een overlijden, een verkrachting of een overval. Dit wordt een enkelvoudig trauma genoemd. Wanneer er een reeks van traumatische gebeurtenissen heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld seksueel misbruik, mishandeling, pesterijen, medische ingrepen) noemen we dat een meervoudig trauma.

Een traumatische gebeurtenis kan heftige klachten veroorzaken. Vaak dringt de herinnering zich aan je op, terwijl je juist zo hard je best doet om er niet over na te denken. Dit kan onder andere gebeuren in de vorm van nachtmerries of herbelevingen. De herinnering brengt hevige angst en spanning met zich mee, wat maakt dat je alles probeert te vermijden wat die herinnering weer naar boven kan halen. Door een continu verhoogd stressniveau ben je gejaagd, prikkelbaar, overdreven waakzaam of schrik je snel. Je hebt veel negatieve gedachten en je hebt weinig plezier meer in de dingen die je voorheen leuk vond.

Steeds terugkerende en zich opdringende herinneringen, schrikreacties, vermijding en negatieve emoties na een traumatische gebeurtenis zijn passend bij een posttraumatische stressstoornis, oftewel PTSS.

 

PTSS of autisme

Autisme en PTSS zijn twee totaal verschillende dingen, maar in de uiting ervan zitten meerdere overeenkomsten. Dit maakt dat er een risico bestaat op een verkeerde diagnose (bijvoorbeeld PTSS in plaats van autisme, of andersom) of dat één van de diagnoses gemist wordt, terwijl er sprake is van beiden.

Een bekende overeenkomst is de prikkelgevoeligheid. Zowel mensen met autisme als mensen met PTSS zijn extra gevoelig voor prikkels. Angst voor harde geluiden of lichamelijke aanraking onprettig vinden, zijn bekende overgevoeligheden die bij beide diagnoses regelmatig voorkomen.

Andere overeenkomsten zijn rigiditeit en sociale terugtrekking. Tevens komen klachten als slaapproblemen, somberheid en angstgevoelens bij beide diagnoses vaak voor.

Het verschil zit ‘m onder andere in de aard van de klachten. Zo is de gevoeligheid voor prikkels bij PTSS vaak gelinkt aan prikkels die doen denken aan het trauma, terwijl er bij autisme een algemenere gevoeligheid voor prikkels aanwezig is. Een ander voorbeeld is dat slaapproblemen bij autisme eerder voortkomen uit overprikkeling, moeite hebben met de overgang of een gebrek aan structuur, en het bij PTSS vooral voorkomt uit nachtmerries of angsten. Het is in de diagnostiek dan ook ontzettend belangrijk om verder te kijken dan de symptomen en oog te hebben voor onderliggende processen.

Een ander verschil is te zien in de duur van de klachten. Bij autisme gaan we ervan uit dat het is aangeboren en symptomen dus al in de (vroege) jeugd te zien zijn. PTSS kun je op elk willekeurig moment in je leven ontwikkelen, waardoor er meestal een duidelijk verschil te zien is in het functioneren voor en na de traumatische gebeurtenis. Helaas zijn er ook mensen die (meervoudig) trauma in de vroege jeugd hebben meegemaakt, waardoor dit verschil lastiger te onderscheiden is. Ook hier is een zorgvuldig diagnostiektraject op zijn plaats.

 

Traumaklachten bij autisme

Autisme en PTSS komen regelmatig ook samen voor. Helaas is er nog maar relatief beperkt onderzoek gedaan naar de combinatie van autisme en PTSS en het effect van bestaande traumabehandelingen bij deze doelgroep. Wel is bekend dat mensen met autisme een verhoogd risico hebben op blootstelling aan traumatische gebeurtenissen. Ook zien we dat mensen met autisme vaker een sensorisch trauma hebben dan neurotypische mensen, waarbij de angst gelinkt is aan een sensorische prikkel.

Interessant is dat mensen met autisme een gebeurtenis niet altijd als traumatisch ervaren wanneer dit wel te verwachten is. Dit is terug te herleiden naar de manier waarop het autistisch brein informatie verwerkt, wat in sommige gevallen dus beschermend kan werken.

Wat we ook zien bij autisme, is dat er traumaklachten aanwezig kunnen zijn zonder dat er sprake is van PTSS. Dit kan uitgelegd worden aan de hand van openstaande mappen en verkeerde koppelingen. Bij beide onderwerpen is de theorie van Geef me de 5 als uitgangspunt gebruikt. Wil je hier meer over weten, lees dan het boek ‘dit is autisme’ van Colette de Bruin.

 

Openstaande mappen

‘Mappen’ in je brein is een term die de methodiek Geef me de 5 gebruikt om het geheugen te visualiseren. Al je kennis en herinneringen met bijbehorende gedachten en gevoelens, zitten opgeslagen in zogezegde mapjes. Je kunt dit vergelijken met je computer: al je documenten en afbeeldingen met informatie zijn opgeslagen in mappen, zodat deze niet verdwijnen zodra je het afsluit.

Wanneer je informatie uit een map nodig hebt, gaat deze map in je brein open. Bijvoorbeeld: je bent aan het werk. Het mapje ‘werk’ staat dan open, omdat je deze kennis nodig hebt om je werk uit te voeren. Idealiter gaat dit mapje dicht wanneer je weer naar huis gaat. Maar als je dan bijvoorbeeld nog aan het piekeren bent over je werk, blijft de map open staan. Of je vertelt thuis wat je die dag hebt gedaan, waarvoor de map ook weer open moet.

Wat we vaak zien bij autisme, is dat een map open blijft staan wanneer bijbehorende zaken niet duidelijk, niet logisch of onafgemaakt zijn. Je blijft piekergedachten houden over het onderwerp en het lukt niet goed om het los te laten (oftewel: de map dicht te doen).

Zodoende kan er ook een map in je hoofd open blijven staan die te maken heeft met een verlies of een ingrijpende gebeurtenis. Hierdoor blijf je er telkens maar aan denken. Mogelijk ervaar je ook elke keer weer de gevoelens die je had tijdens het verlies of de ingrijpende gebeurtenis.

Doordat de map open blijft staan, kun je klachten ervaren die passend zijn bij gestagneerde rouw of PTSS. Het verschil tussen openstaande mappen en gestagneerde rouw of PTSS is dat het kernprobleem niet ligt in de verstoorde verwerking, maar in het niet in staat zijn om alle stukjes informatie tot een logisch en betekenisvol geheel te kunnen puzzelen.

 

Verkeerde koppelingen

Tijdens het verwerkingsproces van prikkels in je brein, wordt informatie die bij elkaar hoort gecategoriseerd en als het ware samen verder vervoerd. Het kan echter voorkomen dat er stukjes informatie samen verder vervoerd worden, terwijl ze eigenlijk niet bij elkaar horen. Dat noemen we volgens Geef me de 5 een verkeerde koppeling.

Een simpel voorbeeld hiervan is het niet meer eten van voedsel waar je je ooit een keer ziek van hebt gevoeld. Stel dat je op een avond sushi hebt gegeten, waarna je diezelfde avond ziek bent geworden. Je brein kan dan het stukje informatie over het eten van sushi (of rauwe vis in het algemeen) koppelen aan het stukje informatie over ziek worden. Het gevolg is dat elke keer als je denkt aan het eten van sushi, bijvoorbeeld omdat iemand voorstelt om naar een sushirestaurant te gaan, die koppeling tevoorschijn komt. Je krijgt waarschijnlijk geen hap sushi meer door je keel, omdat je bang bent dat je daar weer ziek van wordt. En ook al weet je rationeel misschien dat dat niet het geval hoeft te zijn (want mogelijk had je toevallig die avond slechte vis, wat niks zegt over alle andere rauwe vis, of had het ziek worden er niks mee te maken en was het toeval dat het elkaar opvolgde), toch wordt je al misselijk bij het idee dat je sushi zou moeten eten. Het voelt dan wel degelijk als waarheid.

Deze verkeerde koppelingen maakt ieders brein wel eens, dus ook de breinen van neurotypische mensen. Echter is de kans op een verkeerde koppeling bij autisme groter, doordat bij het autistische brein informatie gefragmenteerd (dus in losse stukjes) binnen komt.

Nu is de koppeling tussen een specifiek soort voedsel en ziek worden geen wereldramp, maar het kan zomaar zijn dat er een koppeling ontstaat die veel grotere gevolgen heeft voor je dagelijks leven. Bijvoorbeeld: je eerste zoen was zeer onprettig door de sensorische prikkels, waardoor dit gevoel gekoppeld is aan zoenen, of – gegeneraliseerd – aan lichamelijke contact. Bij elke situatie waarin je hiermee te maken hebt, komt het onprettige gevoel weer omhoog. Ander voorbeeld: tijdens een avondwandeling werd er vuurwerk afgestoken. In je schrikreactie zag je iemand in een rode jas wegrennen. Sindsdien voel je intense angst wanneer je iemand met een rood kledingstuk ziet.

Een verkeerde koppeling kan dus omhoogkomen bij de confrontatie met een gedeelte van de informatie (dat zou je als een trigger kunnen zien, beredeneerd uit PTSS), met de daarbij behorende conclusie, die intense en negatieve emoties kan bevatten. Hierdoor heeft een verkeerde koppeling veel weg van een traumagerelateerde stoornis. Het kan overigens ook erg lijken op een angststoornis. Het verschil zit ‘m hier ook weer in de kern van het probleem: het gaat niet om de verstoorde verwerking (of om angstgedachten na conditionering, als we even een uitstapje naar angststoornissen maken), maar om informatie die als een verkeerde koppeling in het brein ligt opgeslagen. Daarbij zijn in het geval van een verkeerde koppeling andere PTSS-symptomen niet aanwezig.

 

Herken je jezelf in het bovenstaande artikel? Twijfel dan niet om hulp te zoeken. Hiervoor kun je terecht bij je huisarts.

2 reacties

  1. Interessant artikel! Vraag me af hé; kan verkeerde koppeling ook samen gaan met PTSS? Dus snel getriggerd zijn door iets wat in eerste instantie niet gelijk in link staat met de gebeurtenis, maar dat wel oproept?

    1. Goede vraag. Bij PTSS is het niet gek als iets triggert wat geen direct verband heeft met de gebeurtenis. Vaak zie je dat het dan indirect wel aan de gebeurtenis te linken is. Maar ik denk dat een verkeerde koppeling zeker samen kan gaan met PTSS!

Geef een reactie

Meer artikelen

Sherlock Holmsen

“De dag die je wist dat zou komen is eindelijk hier…” Hoewel ik gruwel

Jouw verhaal heeft kracht.

Misschien heb je het gevoel dat je verhaal slechts één van velen is, maar het kan een wereld van verschil maken voor iemand die momenteel met een soortgelijke uitdaging worstelt.

Stuur ons jouw verhaal in en zie het binnenkort op onze site.