Een veel voorkomende eigenschap bij autistische mensen is dat we heel speciale interesses hebben. Een Speciale Interesse (ook wel gefocuste interesse, preoccupatie, fiep of spin genoemd) is een onderwerp die autistische personen een gevoel van geluk en vreugde geven.
Speciale interesses kunnen ons helpen om stress te verminderen en te motiveren om te leren. Een speciale interesse kan van alles zijn, zoals dieren, bands, shows, films, objecten enzovoorts. Een speciale interesse kan iets zijn dat een autistische persoon graag hoort of ziet, maar het kan ook iets zijn dat een autistische persoon graag doet, onderzoekt of gewoonweg alles over weet.
Drie typen speciale interesses.
Er zijn drie hoofdtypen speciale interesses. De eerste is een voortdurend veranderende speciale interesse: het is een speciale interesse die niet lang duurt. Bijvoorbeeld: een week lang ben je er érg in geïnteresseerd en zal je er heel veel tijd aan besteden. En dan, drie weken later bijvoorbeeld, is de interesse over en kan er een nieuwe voor in de plaats komen. Het kan ook voorkomen dat het weer eventjes duurt voordat er een nieuwe preoccupatie start.
Voorbeeld: Ik ben enkele weken 40 uur per week bezig geweest met het spel Planet Zoo. Ik heb het gespeeld, ik heb urenlang tutorials en walk-throughs zitten kijken op YouTube en heb een heel dossier aangelegd met alle tips en tricks. Na 5 weken was ik het zat en heb ik er niet meer naar omgekeken.
Het tweede type speciale interesse is de speciale interesse die steeds weer terugkomt. Je hebt deze speciale interesse een tijdje, bijvoorbeeld een half jaar, je raakt erop uitgekeken, waarna je het laat voor wat het is en het onderwerp weer vergeet. Na een tijd herinner je de interesse weer en komt de speciale interesse weer terug. Dit kan na enkele weken zijn, maar er kunnen ook maanden of jaren tussen zitten.
Voorbeeld: Ik heb sinds mijn puberteit al een fascinatie voor het brein. En in periodes komt dit weer terug en besteed ik er al mijn tijd aan. Ik absorbeer documentaires en (wetenschappelijke) artikelen en leg ook hier weer een dossier van aan om alle informatie te kunnen ordenen in mijn hoofd. Na enkele weken of maanden verdwijnt de obsessie, om het jaar daarna weer op volle toeren verder te gaan.
Het laatste type speciale interesse is degene die maanden of zelfs jaren blijft en het kan zelfs je gehele leven een speciale interesse blijven. Deze speciale interesse kan een enorm effect hebben op je leven. Het kan van invloed zijn op je carrièrekeuze en bepaalt waarschijnlijk het soort vrienden dat je maakt.
Voorbeeld: Ik heb heel lang een preoccupatie gehad voor medicatie. Ik heb toen ook besloten om de opleiding tot apothekersassistente te gaan doen en heb dit daarna nog 10 jaar als baan gehad. En nog steeds is het een belangrijk onderwerp voor mij. Ik ben er, ondanks dat ik niet meer werkzaam ben als apothekersassistente, nog steeds dagelijks mee bezig.
Waarom zijn speciale interesses belangrijk voor autistische personen?
Veel mensen zien de speciale interesses van autisten als een hobby. Maar het is zoveel meer dan dat. Er zijn inmiddels meerdere onderzoeken gedaan omtrent autistische personen en hun speciale interesses.
Uit deze onderzoeken kwam dat de meeste autisten hun speciale interesse zien als iets positiefs, en iets dat verrijkend werkt. Het gevoel van welbevinden wordt vergroot door bezig te zijn met hun preoccupatie. Daarnaast is het een handig hulpmiddel om gelijkgezinden op te zoeken, wat bevorderend werkt bij het aangaan van sociale contacten.
Wat gebeurt er in het brein?
Maar hoe komt het nu dat deze interesses zo fijn zijn voor autistische personen? Ook daar is onderzoek naar gedaan.
Onderzoek wijst erop dat het beloningssysteem van de hersenen bij mensen met autisme mogelijk zodanig aangelegd is om meer te reageren op interesses dan op de sociale ervaringen die de meeste niet-autistische mensen voldoening geven.
Verder onderzoek laat zien dat de hersengebieden die bedoeld zijn voor sociale zaken, bij autistische mensen meer toegewijd zijn aan speciale interesses. Onderzoekers ontdekten dat een deel van de hersenen (de gyrus fusiformis voor de liefhebbers) anders reageert dan bij niet-autistische mensen. Dit deel reageert typisch gezien op gezichten, maar bij autisten lijkt het meer gericht te zijn op speciale interesses.
In een ander experiment vonden onderzoekers een aanwijzing waarom speciale interesses zo belangrijk kunnen zijn. In dit experiment kwamen 2 groepen aan bod: neurotypische kinderen en autistische kinderen. Beide groepen kinderen vertoonden een verhoogde reactie op hun eigen interesses, in vergelijking met de interesses van anderen.
Dit was te zien in de hersenregio’s die emoties beheersen, wat waarschijnlijk ten grondslag ligt aan de belonende eigenschappen van deze interesses. Maar het ‘salience-netwerk’ van de hersenen (het gebied dat de aandacht stuurt) werd veel actiever bij de kinderen met autisme als reactie op beelden van hun interesses.
Door deze onderzoeken is gebleken dat speciale interesses zorgen voor een verhoogde ‘intrinsieke’ motivatie. Dit is motivatie die vanuit jezelf komt en niet vanuit de omgeving wordt opgedrongen. Het bezig zijn met de interesse is dus zelf al de beloning. Het is niet iets dat je doet omdat je er door een ander voor wordt beloond.
Je speciale interesses inzetten als zelfzorg.
Wanneer je autistisch bent, kan het dus helpen om bezig te zijn met je speciale interesses.
- Rust in een chaotische wereld: Focussen op je speciale interesse kan de broodnodige orde en een gevoel van rust brengen in een vaak stressvolle en onvoorspelbare wereld. Heb je dus het gevoel dat je overweldigd of overprikkeld bent, dan kan het fijn zijn om je terug te trekken in jouw eigen bubbel, met een onderwerp waar jij alles van weet. Dit geeft je brein even een adempauze, want je speciale interesse is bekend terrein.
- Plezier: We moeten allemaal bezigheden vinden die leuk en ontspannend zijn en zorgen voor een onderbreking van de dagelijkse verplichtingen op onze ‘to do’-lijsten. Tijd doorbrengen met mensen kan voor sommigen een bron van plezier zijn, maar voor anderen is het een extra aanslag op hun ‘sociale batterij’. Even in je uppie bezig zijn met je speciale interesse is dan een kans om even op adem te komen en je batterij op te laden. Je zou deze tijd standaard kunnen inplannen in je agenda, om overprikkeling te voorkomen.
- Gedachtenblokker: Wanneer het dagelijks leven te veeleisend wordt, of wanneer ongewenste stressvolle en onaangename gedachten (zoals intrusies of angstgedachten) je hoofd dreigen over te nemen, kunnen je je tot je speciale interesse wenden om negatieve gedachten en gevoelens te sussen en angstklachten te verminderen.
- Onderstimulatie voorkomen: Het kan je zomaar overkomen dat je niet-ingeplande tijd tegenkomt in je dag. Dit is niet voor iedereen een probleem, maar het kan je ook een vervelend gevoel van onrust geven. Je wil iets doen, maar je weet niet wat. Je bent ondergestimuleerd. Je preoccupatie kan hierbij helpen. Door hiermee bezig te gaan, kun je je tijd toch nog invullen. En zo houd je een bore-out buiten de deur.
Heb jij een speciale interesse? Of heb je er meerdere? Kun je ons er iets over vertellen? Infodump gerust in de comments!
