Effectief communiceren + handige tips voor naasten!

Mensen met autisme kunnen problemen ervaren in sociaal gedrag. Deze problemen komen vaak voort uit problemen met communicatie. Dit komt doordat autisten vaak op een andere manier communiceren dan mensen zonder autisme. Daarnaast zijn er enkele comorbiditeiten die bij autisme vaak voor komen, die ervoor zorgen dat communiceren wat lastiger wordt. In dit artikel zal ik deze bespreken en leer je hoe je als naaste deze valkuilen kunt omzeilen.

Inhoudsopgave:

• Wat is communicatie?
• Miscommunicatie.
• Valkuilen omzeilen.
• Tips voor een fijne communicatie.

Wat is communicatie?

Communicatie is een proces van informatie-uitwisseling. Bij communicatie heb je altijd een zender, een boodschap en een ontvanger. De zender probeert informatie (de boodschap) over te dragen naar de ontvanger. Dit gebeurt op verschillende manieren.

• Woorden: Je gebruikt woorden om je boodschap over te brengen. Of dat nu gesproken woorden zijn of gebarentaal, dat maakt niet uit. Het is dus belangrijk om de juiste woorden te kiezen om duidelijk te maken wat je precies wilt overbrengen. Toch zijn woorden maar goed voor zo’n 7% van je totale communicatie. Er komt namelijk meer bij kijken.
• Stemgebruik: Stemgebruik is één van de 4 non-verbale varianten. Zo’n 38% van de communicatie gaat naar de manier waarop je je stem gebruikt. Het is dus niet alleen van belang wát je zegt, maar ook zeker hóe je het zegt.
• Lichaamstaal: Lichaamstaal is ook érg belangrijk, maar dit is ook precies het gebied waar autisten vaak struikelen. Nagenoeg elk deel van je lichaam laat vanuit je onderbewuste zien of je boodschap versterkt wordt met dat wat jij gelooft of verzwakt. Lichaamstaal neemt daarom 55% van onze communicatie in.

Miscommunicatie.

Soms kan het voorkomen dat de boodschap niet (helemaal) overkomt. Er is dan sprake van miscommunicatie, en dat is helaas iets dat vaak voor kan komen bij mensen met autisme. Communicatieproblemen kunnen ontstaan als je, al dan niet onbewust, aanneemt dat een ander net zo denkt als jij doet. Voor de één is iets ontzettend logisch, terwijl dat voor de ander helemaal niet zo hoeft te zijn.

Miscommunicatie kan voor lollige situaties zorgen, maar nog vaker zorgt het voor irritatie en frustratie. Of onbegrip, een gevoel dat niet prettig is. Er kunnen meerdere redenen zijn waarom de informatieoverdracht mislukt. Ik zal er een aantal benoemen, zodat je misschien een idee krijgt waar er precies ruis ontstaat en daardoor frustraties uit kunnen blijven.

• Verstoring in de taalontwikkeling: Sommige mensen hebben een verstoring in de taalontwikkeling, waardoor zij later hebben leren praten en daar nog steeds moeite mee hebben. Hun vocabulaire kan hierdoor beperkter zijn waardoor boodschappen niet goed binnen komen.
• Lichaamstaal niet goed kunnen lezen: Zoals eerder vermeld heeft lichaamstaal het grootste aandeel in onze communicatie. En juist lichaamstaal wordt vaak moeilijk gelezen door autisten. Waar het kunnen aflezen van lichaamstaal bij de meesten van ons gewoon natuurlijk aanwezig is, is dat bij autistische mensen niet perse zo.
• Het niet herkennen van communicatiestijlen: Communicatiestijlen zijn manieren waarop men met elkaar communiceert. Er zijn in 1981 vier stijlen geformuleerd: beschouwend, directief, coöperatief en expressief. Iedereen is in één van deze stijlen in te delen, maar in de praktijk switchen mensen vaak tussen de stijlen. Bij de meesten onder ons gaat dit moeiteloos, maar autistische personen kunnen hier wat meer moeite mee hebben. Zo gebruik je meestal één communicatiestijl wanneer je met je baas spreekt en weer een ander wanneer je onder vrienden bent. Het herkennen van deze stijlen bij anderen en je daarop aanpassen zodat de communicatie vlotter verloopt is waar het lastig kan zijn.
• Een vol hoofd: Mensen met autisme krijgen op dagelijkse basis ontzettend veel details binnen, doordat hun brein moeite heeft met het filteren van alle input. Als er tijdens het overbrengen van een boodschap in een hoog tempo veel informatie binnen komt, dan kan het hoofd dit soms niet aan. Het hoofd zit waarschijnlijk al een stuk voller door wat ze die dag al hebben gedaan, gezien, geroken en gehoord, waardoor informatie niet blijft plakken of gewoonweg niet goed binnenkomt.
• Dingen letterlijk nemen: Veel mensen met autisme nemen dingen die gezegd worden vaak letterlijk. Ze zijn beelddenkers en zien wat ze horen precies zo voor zich. Hierdoor kan het lastig zijn om de betekenis achter een bepaalde uitspraak of gezegde te achterhalen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die veel shopt: “Die heeft een gat in de hand”. Autisten kunnen dan iemand voor zich zien met een letterlijk gat in de hand. Ook zaken zoals ironie en sarcasme kunnen lastig zijn, doordat de boodschap vaak anders is dan hoe het letterlijk gezegd wordt.
• Auditieve verwerkingsproblemen: AVP verwijzen naar uitdagingen in hoe de hersenen spraak begrijpen. Hoe duidelijk geluiden ook kunnen zijn, autisten met AVP pikken (subtiele) verschillen niet op. Zo kunnen autisten met AVP bijvoorbeeld maar moeilijk het verschil tussen dak, pak en vak herkennen. Ook woorden zoals zestig en zestien kunnen hetzelfde klinken. Ook kunnen woorden door elkaar gehusseld worden. Deze problemen zijn overigens niet gerelateerd aan horen. Mensen met AVP horen de geluiden die anderen maken tijdens het praten over het algemeen prima. Maar het gaat mis met het verwerken en het begrijpen van die geluiden in de hersenen.

Dit zijn enkele oorzaken waarin het mis kan gaan in de communicatie. Hoe je hier als buitenstaander mee om kunt gaan zullen we nu gaan bespreken.

Valkuilen omzeilen.

Zodra je weet welke oorzaken er kunnen zijn voor miscommunicatie met autistische personen, kun je ook op zoek naar oplossingen. Het is namelijk echt wel mogelijk om goed te communiceren met een autistisch persoon.

Zoals je al las, kan het probleem zijn dat ze zich niet goed aan kunnen passen aan de communicatiestijl van anderen. Het is te leren, maar dit kan moeilijk zijn. Het kan daarom nuttig zijn om als buitenstaander die met een autistisch persoon omgaan, de communicatiestijl van mensen met autisme te leren kennen en te gebruiken. Belangrijke kenmerken in de communicatiestijl van autisten is:

• Ze zijn vaak heel concreet en direct.
• Ze maken vaak weinig gebruik van beeldspraak en kunnen moeite hebben dat van anderen te begrijpen.
• Ze maken vaak minder gebruik van non-verbale communicatie en pikken dat van anderen minder goed op.
• Ze nemen uitspraken vaak letterlijk.

Een voorbeeld:
Lotte (niet autistisch) vraag aan Gijs (autistisch) ‘wil je de vaatwasser leegruimen?’ Gijs antwoord daarop ‘ja’, maar staat niet op van zijn stoel.

Lotte en Gijs begrijpen elkaar hier niet, doordat er twee communicatiestijlen door elkaar gebruikt worden:

• Lotte stelt een vraag die voor haar een duidelijke opdracht impliceert.
• Gijs hoort alleen de vraag of hij het zou willen doen, hij hoort niet dat hij het ook nu moet doen.

Lotte kan in dit geval beter geen vraag stellen, maar “Gijs, ik wil dat je de vaatwasser leegruimt”. Dit klinkt als een opdracht, het is duidelijk en eenvoudig. Het klinkt misschien onbeleefd en bazig, maar dat is het niet.

Tips voor een fijne communicatie.

• Zeg wat je bedoelt. Wees hierin gerust direct!
• Gebruik niet te veel samengestelde zinnen. Korte en duidelijke boodschappen met één boodschap komen vaak beter aan.
• Praat rustig en niet te snel, zodat de informatie beter verwerkt kan worden. Herhaal de informatie desnoods.
• Laat weten wanneer je tegen ze gaat praten. Ze kunnen het namelijk niet doorhebben, waardoor het begin van de boodschap verloren gaat. Vraag eventueel of ze naar je luisteren.
• Verplicht ze niet tot het maken van oogcontact. Sommige autisten krijgen hierdoor te veel prikkels binnen waardoor de boodschap ook verloren kan gaan. Praten tijdens het wandelen kan eventueel een goede manier zijn. Hierbij loop je rustig naast elkaar. Naast elkaar zitten in plaats van tegenover elkaar kan ook goed werken.
• Soms is het fijner om schriftelijk te communiceren, door middel van appjes, e-mails, chats of brieven. Op deze manier kan de boodschap goed verwerkt worden voordat er een respons hoeft te komen. Dit kan de druk verminderen.